Genellikle kırmızı. Sulu. Jelimsi bir sıvıyla kaplı muazzam çekirdekleri var. Kabuklu ve ona çok yakışan yeşil bir sap taşır. Küremsi bir şekli ve tatlımsı, asitli bir tadı var. Umami tadını bünyesinde doğal olarak barındıran nadir yiyeceklerden. Mevsimi yaz ayları. Olgunlarını seçmeli.
Orijini Peru. Hatta bu bölgelerde hala yabani domateslere rastlanıyor. Sarı renkli halleriyle. Bu yüzden Avrupa'ya 16. yüzyılda ilk getirildiklerinde "Pomo d'oro", yani "altın elma" gibi bir isim almışlar. Domates kelimesi ise Aztek dilinde "kabaran meyve" anlamına gelen "tomatl"dan geliyor.
Bazı türleri zehirli olan ve insanların halüsinasyonlar görmesine neden olan, patlıcan ve patatesin de dahil olduğu Solanum (it üzümü) ailesinden bir meyve türü olmasından dolayı yıllarca Avrupa'da yalnızca süs bitkisi olarak kullanılmış. Bununla birlikte o dönemlerde varlıklı ailelerin kalay-kurşun karışımı sofra takımları kullanmasından ötürü domates asidinin kurşunu insanlara taşıdığına ve onları zehirlediğine dair görüşler de mevcut. Ancak tüm bunlara rağmen ana vatanından kilometrelerce ötede tüm Akdeniz halkları tarafından çok ama çok sevildi.
Akdeniz'de domatesin yer aldığı ilk yemek kitabı Lo Scalco alla Moderna adı altında Antonio Latini tarafından1692'de Napoli'de basılmış. Ancak domates yaygınlaşmasını biraz da pizzaya borçlu olmalı. 19. yüzyılın sonlarına doğru Kraliçe Margherita anısına Napoli'de bir restorancının hazırladığı ve İtalyan bayrağını sembolize eden renklerden biri olan domates sosu domatesi daha çok insana sevdirmiş. Bu yıllarda Amerika'ya göç eden İtalyan göçmenler aracılığı ile domates dolaylı yoldan olsa da bu kıtaya tekrar geri dönmüş ve şöhretin kapısını aralamış.
İspanya'nın Valencia bölgesinde, Bunol kentinde insanlar domatesi o kadar çok seviyor ki festivalini yapıyorlar. Her yıl Ağustos ayının son Çarşambası yapılan La Tomatina dedikleri bu festivalde insanlar domatesle coşarken kentin sokaklarına dev bir domates sosu devrilmiş gibi duruyor. Yöreye kamyonlarla taşınan domatesler önce biraz eziliyor ki fırlatıldıklarında kimseyi yaralamasın. Festival deyince aklınıza insanların şirin şirin dolandığı bir panayır alanı filan gelmesin. Yetişkin insanlar bu kent meydanında bir 'domates savaşı' yapıyorlar.
Yaz mevsimiyle en iyi örtüşen tabaklardan biri değil midir sirkeli bir domates salatası? Hafif genzinizi yakarken bir yandan da ağzınızı daha da sulandırır. En bol ve lezzetli olduğu bu mevsimde insan domatese doymalı.
"Panzanella salatası" İtalya'nın orta kısmında Rönesans'ın doğduğu yer sayılan Floransa'ya özgü bir tarif. Temel olarak parçalanmış bayat ekmek parçaları, tuzla ovulmuş soğan halkaları, bol domates, sirke ve zeytinyağı ile hazırlanan bir salata. Ancak taze fesleğen, roka, közlenmiş biber, kapari, zeytin bazen mozzarella peyniri ya da ton balığı konservesi ilavesiyle doyurucu bir yaz salatasına dönüşebilir. Hazırlarken büyükçe bir çanakta karıştırmalı ki malzemeler birbirlerinin suyunu iyice emsin. Güzel domatesler bulabildiğiniz müddetçe yapmanızı öneririm. Mevsimi geçtiğinde özleyeceksiniz.
Bu salata için yakın çevrenizde bulunabilecek en lezzetli domatesler olgun Çanakkale domatesleri, erik ya da roma domatesleri, kiraz domatesler veya siyah domates olabilir. Ana malzemesi domates olduğundan ne kadar lezzetlisini bulursanız o kadar iyi.
Ülkemizde son zamanlarda oldukça yaygınlaşmış, altın çilek adı altında satılan meyveler de aslında domates ile aynı aileden. Ekşimsi tatlımsı tatlarıyla bu salataya birkaç tane eklemenin ağzınızda minik sürprizler yarattığını düşünüyorum.
PANZANELLA SALATASI (DOMATES SALATASI)
Malzemeler (2 kişilik);
- 4-5 Kiraz Domates
- 2 Erik Domates
- 1/4 Yeşil Domates
- 2 Siyah Domates
- 1/2 Çanakkale Domatesi
- 5-6 Altın Çilek
- 1 orta boy Beyaz ya da Kırmızı Soğan
- 6-7 adet Siyah Zeytin
- 7-8 yaprak Taze Fesleğen
- 1/4 demet İnce Roka (İsteğe bağlı. Miktar konusunda rokanın baskın olmasına izin vermeyin. Bu bir domates salatası.)
- 3-4 közlenmiş Yeşil Sivri biber (İsteğe bağlı)
- 1/2 su bardağı sızma Zeytinyağı
- 1/2 su bardağı Üzüm Sirkesi
- 1 büyük dilim ya da 2 ufak dilim beyaz bayat Köy ekmeği
- Tuz, biber
Yapılışı ;
- Tüm malzemeleri güzelce yıkayıp kurulayın.
- Zeytinlerin çekirdeklerini ayıklayın.
- Soğanı ince halkalar şeklinde doğrayıp biraz tuz ve sirkeyle ovalayıp bir kenarda 10 dakika bekletin.
- Domatesleri büyüklüklerine göre dilimleyin. (Kiraz domatesleri, altın çileği ikiye, ufak siyah domatesleri dörde bölün, diğer büyük domatesleri dilimleyin. Kabuklarını soymanıza gerek yoktur. İsterseniz soyabilirsiniz.)
- Kullanıyorsanız sivri biberleri ateşte hafifçe közleyip bir tabağa alın ve buhar yapıp kolay soyulması için üzerine bir kapak kapatın. 10 dakika bekletin. Soyun, çekirdeklerini ayırıp irice doğrayın.
- Geniş ve yüksekçe bir çanakta domatesleri, ovulmuş soğanları, zeytinleri, elinizle yırttığınız fesleğenleri ve kullanıyorsanız rokayı, közlenmiş biberi, parçalanmış ekmekleri toplayın.
- Zeytinyağı ve sirkeyi bir kasede çırpın. Tuz, biber ekleyin.
- Sosu salata malzemelerine dökün ve iyice harmanlayın. Dilerseniz sirke miktarını arttırabilirsiniz.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder